HDD Dysk twardy - jak ustrzec siÄ™ utraty danych


1

 

        DzieÅ„ w dzieÅ„ każdy z nas tworzy dane cyfrowe, jedni w postaci zdjęć inni w postaci plików tekstowych, a jeszcze inni tworzÄ… muzykÄ™ czy filmy. Każdemu z nas zależy na tym, aby te dane nie zniknęły bÄ…dź nie ulegÅ‚y uszkodzeniu. W dzisiejszym artykule opiszÄ™ bÅ‚Ä™dy dysków twardych, jak zapobiegać utracie danych oraz jak zdiagnozować uszkodzony dysk twardy.

 

Uszkodzony sektor dysku twardeg - BAD SECTOR


Bad sector-  uszkodzony sektor, próba odczytu zawartoÅ›ci sektora zwraca bÅ‚Ä…d odczytu danych zapisanych w tym miejscu.  Dane, które zostaÅ‚y zapisane na takim sektorze sÄ… bezpowrotnie utracone.

 

Rodzaje Bad sektorów


Sektor uszkodzony fizycznie- jest to sektor dysku twardego, który zwraca błąd odczytu danych. Takie uszkodzenia powstają poprzez wadę fabryczną, uszkodzenie od drgań, wstrząsów, upadków bądź uderzeń, co skutkuje uszkodzeniem sektora poprzez zetknięcie głowicy z talerzem dysku twardego. Bad Sektory fizyczne powstają także od degradacji, czyli zwykłego zużycia dysku twardego.


Sektor uszkodzony logicznie- jest to uszkodzenie sektora, które powstaje na skutek problemów z zasilaniem dysku twardego, w tym restart systemu podczas pracy dysku wykonany przez użytkownika przekonanego, że komputer się "zawiesił". Nie mniej jednak uszkodzenie logiczne powstaje też od wstrząsów, drgań, błędnej pracy głowicy dysku twardego. Jednak ten rodzaj bad sektorów jesteśmy w stanie szybko samodzielnie naprawić poprzez nadpisanie tego sektora nowymi danymi.

 

Jak system radzi sobie z bad sektorami.


          Każdy dysk twardy posiada zabezpieczony sprzÄ™towo kawaÅ‚ek wydzielonego miejsca na dysku. Te miejsce jest po to, że gdy system napotka uszkodzony sektor to blokuje  go i zastÄ™puje  jego miejsce sprawnym sektorem wystÄ™pujÄ…cym w zarezerwowanej części dysku. Możemy zaobserwować ten fakt patrzÄ…c na pojemność naszego dysku, która jest mniejsza od deklarowanej pojemnoÅ›ci przez producenta dysku twardego. Wyżej wymieniona operacja nazywa siÄ™ remapowaniem  sektorów bÄ…dź relkoacjÄ…. W przypadku gdy sektory remapowane nie majÄ… już dostÄ™pnych wolnych sektorów w wydzielonej przestrzeni dysku, relokacja jest niemożliwa.  W takiej sytuacji systemy operacyjne od Windows 95 do Windows Mielnium, XP posiadaÅ‚y na swoim pokÅ‚adzie oprogramowanie fdisk.exe,  które pozwalaÅ‚o zablokować uszkodzone sektory programowo, wtedy system nie zapisywaÅ‚ danych w tych sektorach. Od Windows XP do Windows 8.1 fdisk.exe zostaÅ‚ zastÄ…piony oprogramowaniem chkdsk.exe, które ma takie samo zadanie jak jego poprzednik.  Zmiana oprogramowania byÅ‚a wymuszona zmianÄ… typów partycji obsÅ‚ugiwanych przez system, w starszych wersjach fat oraz fat32, w nowszych doÅ‚Ä…czono także obsÅ‚ugÄ™ ntfs. OczywiÅ›cie nie podlega dyskusji, że osoby dbajÄ…ce o swoje dane taki dysk natychmiastowo powinny wymienić na nowy. RozwiÄ…zanie programowe jest dość mocno niedoskonaÅ‚e, oczywiÅ›cie jest to wynikÅ‚e z technologii dysków twardych, a nie z powodu bÅ‚Ä™dów inżynierów czy programistów. Dysk twardy, gdy zostanie sformatowany przez użytkownika bÄ…dź zostanÄ… na nim utworzone nowe partycje, to wczeÅ›niej wydzielone bÅ‚Ä™dne sektory poprzez programy fdisk czy chkdsk, z powrotem wracajÄ… do użytku. Jest to spowodowane tym iż informacje zapisane przez program zostaÅ‚y usuniÄ™te.


Objawy uszkodzonych sektorów dysku twardego:


- utrata danych,
- spowolnienie pracy dysku, a jeżeli na dysku jest zainstalowany system operacyjny to mimo dobrych parametrów naszego komputera system powolnie pracuje,
- zmniejszenie pojemności dysku twardego,
- charakterystyczne "cykanie" dysku twardego ,  "zawieszenie" siÄ™ gÅ‚owicy podczas próby odczytu danych,
- głośniejszy niż zwykle ruch wirowy talerzy dysku wskazuje na zacieranie się łożyska


S.M.A.R.T czyli system monitorowania i powiadamiania o błędach dysku twardego


S.M.A.R.T  - Self Monitoring, Analisys and Reporting Technology w tÅ‚umaczeniu na nasz rodzimy jÄ™zyk jest to System monitorowania i powiadamiania o bÅ‚Ä™dach dysku twardego. W elektronice dysku twardego producenci umieszczajÄ… oprogramowanie, które caÅ‚y czas zbiera informacje o pracy dysku, każdym napotkanym bÅ‚Ä™dzie oraz zapisuje je. S.M.A.R.T jeżeli stwierdzi, że ze stanem dysku twardego jest już źle, to ma powiadomić system operacyjny, który ma za zadanie wyÅ›wietlić nam stosowne ostrzeżenie.  Jednak aby komputer nas poinformowaÅ‚ to musimy w biosie wÅ‚Ä…czyć funkcjÄ™ S.M.A.R.T


         W celu uruchomienia BIOS (BASIC INPUT OUTPUS SYSTEM - podstawowy system wejść ,wyjść) od razu po wÅ‚Ä…czeniu komputera należy wcisnąć klawisz, który odpowiada za procedurÄ™ wywoÅ‚ania Biosu, najczęściej spotyka siÄ™ klawisze: F2, DEL bÄ…dź F10. Przeważnie podczas uruchamiania komputera na ekranie jest pokazane jaki przycisk na klawiaturze komputera odpowiada za jakÄ… funkcjÄ™. Np. F2 - Enter Setup (WejÅ›cie do BIOS), F10 - Boot Menu (wybranie z jakiego urzÄ…dzenia ma zostać wczytany program/system). OczywistÄ… sprawÄ… jest to, że każdy komputer ma inny BIOS, ale w wiÄ™kszoÅ›ci przypadków bÄ™dzie wyglÄ…daÅ‚ bardzo podobnie do tego przedstawionego na zdjęćiach.
Bios Ekran Main
         Nasz serwis komputerowy bÄ™dzie przedstawiaÅ‚ wÅ‚Ä…czenie funkcji S.M.A.R.TBIOSIE American Megatrends  v 02.61 dla laptopa MSI EX 628. Po uruchomieniu BIOS, na ekranie zostanie pokazany system podstawowej konfiguracji komputera, u góry ekranu jest podÅ›wietlona zakÅ‚adka MAIN, w której mamy konfiguracjÄ™ dysków twardych oraz napÄ™dów optycznych. Wybieramy opcjÄ™ Primary IDE Master i wchodzimy w tÄ… opcjÄ™. Po prawej stronie programiÅ›ci BIOSU umieÅ›cili legendÄ™ w jaki sposób poruszamy siÄ™ po systemie. 


Bios Primary IDE Master

 


Po wybraniu opcji Primary IDE Master, przełączamy wartość DISABLE - Wyłączony na wartość ENABLE - Włączony w opcji S.M.A.R.T .

Bios Exit

Gdy włączyliśmy S.M.A.R.T przechodzimy do zakładki EXIT i wybieramy opcję Exit & Save Changes - wyjdź i zapisz zmiany. W tym momencie mamy włączone powiadamianie o złym stanie dysku podczas włączania komputera.

 

Nie mam opcji  S.M.A.R.T w Biosie


         W niektórych komputerach w BIOSIE nie ma opcji S.M.A.R.T  wiÄ™c nie możemy wÅ‚Ä…czyć sobie wsparcia sprzÄ™towego.  Możemy jeszcze spróbować zaktualizować BIOS, może producent laptopa bÄ…dź pÅ‚yty głównej w nowszej wersji zaimplementowaÅ‚ funkcjÄ™ powiadomieÅ„.  Jeżeli po aktualizacji BIOSU nie ma dalej tej funkcji to pozostajÄ… nam powiadomienia  spod systemu operacyjnego Windows. Windows Vista, 7, 8, 8.1 majÄ… zaimplementowane powiadomienia S.M.A.R.T  i domyÅ›lnie sÄ… uruchomione. W Windows 7 znajdujÄ… siÄ™ w Panelu sterowania -> System i zabezpieczenia -> NarzÄ™dzia Administracyjne -> harmonogram zadaÅ„. NastÄ™pnie w harmonogramie zadaÅ„ z lewej strony z listy rozwijalnej wybieramy: Biblioteka harmonogramu zadaÅ„ -> Microsoft -> Windows ->  DiskDiagnostic, poniżej zrzut ekranu pokazujÄ…cy gdzie znajdziemy konfiguracjÄ™ i dziaÅ‚ania powiadomieÅ„ S.M.A.R.T w Windows Vista wzwyż.
Harmonogram zadan DiskDiagnostic

 

Odczyt parametry S.M.A.R.T - diagnostyka dysku twardego


          Generalnie przez lata pracy z komputerami zdarzyÅ‚o mi siÄ™ tylko raz aby S.M.A.R.T powiadomiÅ‚ mnie o nadchodzÄ…cej awarii, dlatego jeÅ›li nie chcemy  stracić swoich danych i nie dawać dysku do odzyskiwania danych, bÄ…dź naprawy systemu, monitorujmy stan dysku twardego. Do tego jest wiele programów, które nadajÄ… sie do testowania dysku twardego i odczytywania S.M.A.R.T,  polecam oprogramowanie HDD SCAN, Victoria HDD tymi dwoma programami odczytamy parametry S.M.A.R.T i sprawdzimy dysk twardy pod kontem Bad Sektorów, oba programy sÄ… w wersji anglojÄ™zycznej. Do odczytu parametrów stanu dysku jest też bardzo fajny program w naszym rodzimym jÄ™zyku CrystalDiskInfo.  Poniżej opiszÄ™ po kolei za co odpowiada jaki parametr.

 

01 Raw Read Error Rate - parametr okreÅ›lajÄ…cy ilość bÅ‚Ä™dów odczytu z sektorów poprzez bÅ‚Ä™dy sprzÄ™towe  oraz okreÅ›la fizyczny stan talerzy. Jest to parametr krytyczny w S.M.A.R.T okreÅ›la on fizyczny stan talerzy, gÅ‚owicy, Å‚ożysk, napÄ™du mechanicznego. Jednak nie każdy dysk to wspiera dla przykÅ‚adu dyski firmy Segate nie wspierajÄ… tego parametru.


02 Throughput Performance - parametr określa ogólny stan dysku twardego jeżeli jego parametr jest zawyżony znaczy, że powoli zbliżają się problemy z dyskiem twardym.


03 Spin Up Time - parametr nie bÄ™dÄ…cy zaliczony do krytycznych, jednak może nam wskazać w jakiej kondycji znajduje siÄ™ mechanika dysku twardego. DokÅ‚adnie parametr wskazuje w sekundach bÄ…dź w milisekundach (1s =1000 mili sekund) rozpÄ™dzenie talerza dysku od 0 obrotów do jego maksimum. Na każdym dysku twardym jest napisane ile obrotów osiÄ…ga dysk. 


04 Start/Stop Count - Parametr przedstawia liczbę cyklów Start/Stop dysku. Ten parametr jest w ścisłej korelacji z parametrem 09 Power-On Time Count oraz 0A Spin Retry Count. Patrząc na te trzy parametry możemy określić w jaki sposób dysk twardy jest użytkowany.


05 Reallocater Sectors Count - bardzo istotny parametr zaliczany do parametrów krytycznych, określa on ilość relokowanych, remapowanych uszkodzonych sektorów(Bad Sector). Podczas pracy dysku dysk jeżeli napotyka sektor nieczytelny, uszkodzony, przenosi go do wydzielonego miejsca na dysku i zostaje zastąpiony on sprawnym sektorem


07 Seek Error Rate - czÄ™stotliwość wystÄ™powania bÅ‚Ä™dów podczas pozycjonowania gÅ‚owicy, jest to parametr niezaliczany do krytycznych.  BÅ‚Ä™dy mogÄ… powstawać podczas rozszerzalnoÅ›ci temperaturowej dysku.


08 Seek Time Performance - Średni czas pozycjonowania głowicy dysku. Jeżeli parametr rośnie to wydłuża się czas pozycjonowania głowicy w celu odczytania/zapisania danych. Wydłużanie się czasu oznacza nadchodzące problemy z mechaniką dysku.


09 Power-On Time - Parametr przedstawiajÄ…cy ile godzin pracuje dysk twardy


0A Spin Retry Count-  Parametr okreÅ›lajÄ…cy ilość dodatkowych prób rozkrÄ™cenia talerza do maksymalnej prÄ™dkoÅ›ci, ale tylko w przypadku gdy pierwsza próba nie powiodÅ‚a siÄ™. Wzrost parametru okreÅ›la problem z mechanikÄ… dysku.


0B Recalibration Retries - parametr pokazujący ilość rekalibracji dysku twardego w przypadku gdy kalibracja się nie powiodła.


0C Device Power Cycle Count- parametr przedstawiający ilość całych cykli zasilania dysku.


0D Soft Read  Error Rate - parametr przedstawiajÄ…cy bÅ‚Ä™dy odczytu wynikÅ‚e przez oprogramowanie.


0E G-Sense Error rate- parametr przedstawiający błędy wynikłe poprzez wstrząsy, uderzenia, upadki, etc.


0F Power Cycle Count - parametr określający ilość wyłączeń dysku.


0G Load/Unload Cycle Count - parametr określający ilość parkowań głowicy (zatrzymanie się ramienia głowicy w wyznaczonym miejscu poza powierzchnią talerzy).


C2 Temperature - parametr wskazujÄ…cy temperaturÄ™ dysku.


C4 Reallocation Event Count - parametr określa ilość prób udanych oraz nieudanych, przenoszenia uszkodzonych sektorów dysku do miejsca zarezerwowanego dla tych czynności.


C5 Current Pending Sector Count - parametr określający liczbę sektorów na dysku niestabilnych, które mają zostać relkowane. Parametr zaliczany do błędów krytycznych.


C6 Off-line Uncorrectable Sector Count - jest to parametr krytyczny dysku twardego. Parametr określa liczbę sektorów nie do naprawienia, wynikłych z uszkodzenia powierzchni talerza bądź mechanizmu dysku twardego.


C7 UltraDMA CRC Error Count - parametr okreÅ›lajÄ…cy Å‚Ä…cznÄ… ilość bÅ‚Ä™dów CRC UltraDMA.  Parametr okreÅ›la liczbÄ™ bÅ‚Ä™dów wysyÅ‚u danych pomiÄ™dzy dyskiem a kontrolerem, może to wynikać z problemem sekcji zasilania w laptopie, w komputerze stacjonarnym z zasilaczem oraz taÅ›mÄ… Å‚Ä…czÄ…cÄ… pÅ‚ytÄ™ z dyskiem albo z problemem z samym kontrolerem dysku bÄ…dź jego elektronikÄ….


C8 Write Error Rate (Multi Zone Error Rate) - kolejny parametr krytyczny dysku. Parametr okreÅ›la problem z zapisem w sektorach dysku twardego. BÅ‚Ä…d powinniÅ›my analizować z bÅ‚Ä™dem  01 Raw read error, te dwa parametry przedstawiajÄ… nam w jakim stanie jest powierzchnia talerza w dysku twardym. Jeżeli parametr zacznie wskazywać jakieÅ› iloÅ›ci problemów zapisu dysk powinien zostać wymieniony.


W każdym oprogramowaniu z testem S.M.A.R.T będą wartości opisane w kolumnach, które się nazywają:


Current - próg wystąpienia błędu.
Worst - wartość ustalona przez producenta dla danego modelu dysku.
Treshold - najgorsza wartość  przy jakiej byÅ‚y problemy odczytu RAW.
RAW - wartość testów przedstawiona w systemie HEX.


           WartoÅ›ci zapisane w kolumnie RAW sÄ… przedstawiane w systemie HEX- jest to system  szesnastkowy. Nie bÄ™dÄ™ tutaj wykÅ‚adaÅ‚ suchej teorii jak siÄ™ to przelicza, jest wiele Å›wietnych artykułów, które dużo lepiej przedstawiÄ… jak Å‚atwo przeliczać Hex na nasz system dziesiÄ™tny. Ale my w tym artykule pójdziemy na skróty i uruchomimy kalkulator Winowsa i w nim przeliczymy te wartoÅ›ci. Aby otworzyć kalkulator Windowsa możemy nacisnąć Windows + R i wpisać polecenie CALC. Albo rÄ™cznie odnaleźć go w Menu Start - Akcesoria. Po uruchomieniu kalkulatora przeÅ‚Ä…czamy jego tryb na Programisty skrótem klawiszowym ALT + 3  albo rÄ™cznie wybierajÄ…c go z menu Widok. Gdy kalkulator przeÅ‚Ä…czyÅ‚ siÄ™ w tryb Programisty zaznaczamy z lewej strony system HEX wpisujemy wartość do kalkulatora z kolumny RAW i znów przeÅ‚Ä…czamy system na DEC czyli dziesiÄ™tny, dużo szybszy i prostszy sposób. Na poniższym zdjÄ™ciu widzimy okno programy Crystal Disk Info oraz Okna kalkulatora z przeliczonÄ… wartoÅ›ciÄ… RAW czasu pracy dysku twardego.

 

odczyt parametru raw w smart


Diagnostyka dysku twardego - test powierzchni dysku Odczyt/Zapis.


         Dla gÅ‚Ä™bszej diagnostyki dysku twardego możemy także wykonać test powierzchni dysku twardego poprzez test odczytu/zapisu, dla dysku z danymi stosujemy test odczytu danych.  Poniższe zdjÄ™cie przedstawia obraz z programu HDD SCAN, generalnie czym wiÄ™cej sektorów z gorszym czasem odczytu to analogicznie jest gorzej, czas dostÄ™pu do danych jest dÅ‚uższy.  W przypadku zainstalowanego systemu operacyjnego na takim dysku komputer bardzo powoli by dziaÅ‚aÅ‚. Programy diagnostycze pokazujÄ… sektory w różnych kolorach a dany kolor reprezentuje czas dostÄ™pu do danych zapisanych w nim. W programie HDD SCAN kolor jest reprezentowany w milisekundach czyli 1s=1000 milisekund

 

test powierzchni dysku twardego

 

Jak wymienić dysk w laptopie


          Na sam koniec  przedstawiÄ™ pokrótce jak wymienić dysk twardy w laptopie, dzisiaj do tego celu  posÅ‚uży nam ASUS X52JE (model z wadÄ… fabrycznÄ… w ukÅ‚adzie zasilania dysku oraz karty graficznej ATI, w innym artykule opiszÄ™ proces naprawy komputera w naszym serwisie). Do tego celu bÄ™dziemy potrzebować Å›rubokrÄ™t krzyżakowy, podstawowe zabezpieczenie ESD, trochÄ™ cierpliwoÅ›ci oraz chÄ™ci. W tym modelu laptopa bardzo Å‚atwo dostać siÄ™ do dysku twardego wiÄ™c majsterkowicze nie powinni siÄ™ zniechÄ™cać.

 

odkręcenie pokrywy


          Na powyższym zdjÄ™ciu zaznaczono czerwonymi elipsami Å›rubki, które należy odkrÄ™cić.  Wszystkie Å›rubki majÄ… tÄ… samÄ… dÅ‚ugość, a wiÄ™c nie trzeba bÄ™dzie opisywać gdzie dana Å›ruba ma być. Koniecznie przed przystÄ…pieniem do pracy WYJĄĆ AKUMULATOR (w tym modelu cechuje siÄ™ krótkÄ… żywotnoÅ›ciÄ…). Po odkrÄ™ceniu Å›rubek we wskazanym miejscu przez Å›rubokrÄ™t podważamy delikatnie klapÄ™.

 

podwazenie klapy

Po odkręceniu w prawym dolnym rogu laptopa znajduje się nasz dysk twardy. W celu jego demontażu należy odkręcić cztery śruby mocujące koszyk dysku twardego.

 

odkrecenie ramki z dyskiem

          Po odkrÄ™ceniu koszyka dysku, należy go delikatnie wyciÄ…gnąć z gniazda Å‚Ä…czÄ…cego dysk twardy z pÅ‚ytÄ… głównÄ… komputera. W tym celu producenci po prawej stronie umieÅ›cili bardzo mocnÄ… taÅ›mÄ™, za którÄ… najpierw ciÄ…gniemy do krawÄ™dzi laptopa, gdy dysk twardy wyjdzie z gniazda wyciÄ…gamy dysk na zewnÄ…trz.  W przypadku uszkodzonego dysku nie musimy obchodzić siÄ™ delikatnie :) WstrzÄ…sy już mu nie zaszkodzÄ…, a poza tym gÅ‚owica znajduje sie w wyznaczonym miejscu parkowania wiÄ™c nie ma szans aby uszkodzić talerze dysku twardego.

 

wyciagniecie dysku w ramce


Dysk należy odkręcić od ramki. Z obydwu stron znajdują się dwie śruby mocujące, które należy wykręcić.

odkrecenie ramki


Tak wygląda dysk twardy odkręcony i wyciągnięty z ramki. Montaż dysku twardego przebiega odwrotnie do przedstawionego powyżej schematu.

 ramka dysku z dyskiem

 


          Jeżeli PaÅ„stwo posiadajÄ… podejrzenia źle dziaÅ‚ajÄ…cego dysku twardego i obawiacie siÄ™ utraty danych, a sami nie chcecie podejmować siÄ™, poruszanych tutaj czynnoÅ›ci, zachÄ™camy do skorzystania z naszych usÅ‚ug. Naprawimy dla Ciebie Twój komputer. Zapraszamy do kontaktu.